Mede door klimaatverandering staat het onderwerp duurzaamheid vandaag de dag hoog op de agenda, ook in de gezondheidszorg. In Nederland is de zorgsector verantwoordelijk voor zo’n 7% van de totale uitstoot van broeikasgassen.[1] Het Landelijk Netwerk de Groene OK, een samenwerkingsverband van zestien wetenschappelijke en beroepsverenigingen, zet zich om de CO2-uitstoot van Nederlandse operatiekamers te verlagen.[2]
Barometer Groene OK
Om de duurzaamheid van operatiekamers te verbeteren, hebben het Leids Universitair Medisch Centrum, het Radboud UMC en de Radboud Universiteit, samen met Gupta Strategists, de Barometer Groene OK ontwikkeld, een landelijk instrument om de CO2-uitstoot van operatiecentra te meten.[3] In het kader van dit project, dat onderdeel is van het Landelijk Netwerk de Groene OK, werd de duurzaamheid van 36 Nederlandse OK-centra onderzocht.
In juni 2024 werd de Landelijke rapportage Barometer Groene OK gepubliceerd, waarin de onderzoeksresultaten worden besproken aan de hand van vijf hoofdthema’s en de tien belangrijkste acties worden benoemd om de CO2-uitstoot van OK-centra te verminderen.
De impact van anesthesie
Eén van de vijf thema’s is Anesthesie & Medicatie. Dit is onmisbaar in de operatiekamer, maar het heeft ook een grote invloed op de CO2-uitstoot. Inhalatie-anesthetica zijn bijvoorbeeld verantwoordelijk voor tot wel 35% van de uitstoot van broeikasgassen in gezondheidsinstellingen.[4]
Het soort anestheticum en de wijze van toediening van anesthesie, zijn van invloed op de uitstoot van de operatiekamer. In het rapport worden verschillende aanbevelingen gedaan en één daarvan is om bij het gebruik van inhalatie-anesthetica, low-flow anesthesie toe te passen. Maar liefst 89% van de OK-centra die mee deden aan het onderzoek, geeft aan gebruik te maken van een low-flow (0.5-1L) benadering.[5] Hiermee kan het verbruik van anesthesiegassen omlaag worden gebracht.
Daarnaast blijkt dat 67% End Tidal (ET) control inzet: ‘ET-control minimaliseert het verbruik van inhalatie-anesthetica in OK’s door het nauwkeuriger reguleren van de afgifte. […] ET is voor alle OK-centra toepasbaar door duurzaamheidscriteria op te nemen bij de inkoop van anesthesieapparatuur’, vermeldt het rapport.[6]
De Flow anesthesietoestellen van Getinge zijn voorzien van de softwarefunctie Automatic Gas Control (AGC), die de toevoer van vers gas en de concentratie van anesthesiegas reguleert om gespecificeerde streefwaarden voor ingeademde O2 (FiO₂) en end-tidal anesthesieconcentratie (EtAA) te bereiken. Zodra het doel is bereikt, reduceert AGC automatisch de toevoer van vers gas en anesthesiegas tot een minimumniveau. Een snelheids- en prognosetool geeft informatie over het verwachte verloop van de anesthesie, waardoor een veilige low-flow anesthesie mogelijk wordt.[7]
Energie- en waterverbruik bij reiniging, desinfectie en sterilisatie
Een ander thema in de rapportage is Sterilisatie. Het grootste deel van de deelnemende centra heeft binnen het ziekenhuis een eigen centrale sterilisatieafdeling en daardoor ook de mogelijkheid om zelf te kijken naar initiatieven op het gebied van duurzaamheid. Uit het onderzoek blijkt dat slechts iets meer dan de helft (53%) gebruikmaakt van een vorm van energie- of waterbesparings-methode.[8] Daar valt dus winst te behalen.
In een tijd waarin milieubewustzijn steeds belangrijker wordt, vertrouwt Getinge op EcoDesign. Bij het ontwerp van oplossingen die volgens de principes van EcoDesign zijn ontwikkeld, is rekening gehouden met de milieu-impact van de volledige levenscyclus van het product.[9]
De Aquadis 56 reinigings- en desinfectiemachines zijn bijvoorbeeld ontworpen met een 'less is more'-mentaliteit. De snelheidsregeling en pompen met dubbele circulatie zorgen voor een efficiënter gebruik van water en de nauwkeurige dosering van reinigingsmiddelen voorkomt onnodige verspilling.[10]
Vergroot bewustwording
De landelijke rapportage Barometer Groene OK onderstreept het belang van het integreren van verduurzaming in de kern van de OK-organisatie en het vergroten van bewustwording. ‘Om vooruitgang te boeken, is het essentieel dat duurzaamheid niet afhankelijk is van enkele initiatiefnemers. Het is nodig om concrete doelstellingen op te stellen en bestuurders en medewerkers van ondersteunende afdelingen te betrekken, zoals inkoop, infectiepreventie, logistiek en sterilisatie’, benadrukken de auteurs van het rapport.[11]
Referenties
[1] Steenmeijer M.A., et al. ‘Het effect van de Nederlandse zorg op het milieu. Methode voor milieuvoetafdruk en voorbeelden voor een goede zorgomgeving’. RIVM-rapport 2022-0127
[2] ‘Over de Groene OK’ – 11.07.2024 https://degroeneok.nl/over-ons/over-de-groene-ok/
[3] ‘Lancering van de Barometer Groene OK: wereldprimeur in duurzame gezondheidszorg’ – 11.07.2024 https://degroeneok.nl/algemeen/lancering-van-de-barometer-groene-ok-wereldprimeur-in-duurzame-gezondheidszorg/
[4] Karliner J SS, et al. ARUP – Health Care Without Harm. September: 1-48
[5] Nieuwenhuizen, van Kim, et al. ‘Landelijke rapportage Barometer Groene OK’, juni 2024.
Figuur 6, p. 23.
[6] Nieuwenhuizen, van Kim, et al. ‘Landelijke rapportage Barometer Groene OK’, juni 2024: p. 24.
[7] ‘Anesthesiegassen: eerst vermijden, dan recyclen’ – 12.07.2024 https://www.getinge.com/nl-be/insights/nieuws/gezondheidszorg/anesthesiegassen-eerst-vermijden-dan-recyclen/
[8] Nieuwenhuizen, van Kim, et al. ‘Landelijke rapportage Barometer Groene OK’, juni 2024: p. 32.
[9] ‘EcoDesign: duurzaam productontwerp voor duurzame gezondheidszorg’ – 12.07.2024 https://www.getinge.com/nl-be/insights/nieuws/gezondheidszorg/ecodesign/
[10] Brochure ‘Getinge Aquadis 56 reinigings- en desinfectiemachines – Efficiënte doorvoer, duurzame prestaties’. DMS-0003941-rev1 · Versie BNL · 05/2023
[11] Nieuwenhuizen, van Kim, et al. ‘Landelijke rapportage Barometer Groene OK’, juni 2024: p. 10.